Wanneer er borstvoedingsproblemen zijn, wordt er vaak een lactatiekundige ingeschakeld. Deze geeft onder andere adviezen over verschillende houdingen tijdens het voeden, maar kan ook de anatomie van de mond beoordelen. Zij kijken onder andere naar de lengte van de tongriem en lipbanden. Steeds vaker wordt een te korte tongriem gediagnosticeerd en wordt er ook vaak vanuit gegaan dat dit is op basis is van een structuur van het lichaam die niet lang genoeg is. Als Osteopaat ben ik mij ervan bewust dat het lichaam één geheel is en dit betekend dus dat de tongriem niet perse te kort hoeft te zijn, maar dat er andere weefsels zijn in het lichaam zijn die ervoor zorgen dat er klachten optreden die bij een te korte tongriem passen of die ervoor zorgen dat de tongriem als het ware vastgehouden wordt (denk hierbij eens aan de spieren van je mondbodem of de tongbeentje).
De tongriem (frenulum linguae) verloopt van de onderkant van de tong tot aan de mondbodem. Er kan nog onderscheid gemaakt worden in het anterior (voorste) en posterior (achterste) deel van de tongriem. Het voorste deel verloopt van de tong naar de voorkant van de mondbodem, direct achter het tandvlees. Het achterste deel verloopt daarachter en kan in sommige gevallen niet eens zichtbaar zijn. In dit laatste geval wordt er gesproken van een verborgen tongriem. De tongriem zorgt voor de stabilisatie van de tong in de mond. Een te korte tongriem kan zorgen voor een beperking in de beweeglijkheid van de tong. Hierdoor kan de tong niet de juiste beweging maken die nodig is voor de borstvoeding of kunnen er bepaalde klanken tijdens het praten niet gemaakt worden.
Naast de tongriem hebben we ook nog de lipbanden. Zij verlopen in het midden van de binnenkant van de lippen naar het tandvlees. Sommige hebben nog twee lipbanden, meer naar de zijkant van hun lippen, ongeveer ter hoogte van de zijkant van de neus. Te korte lipbanden kunnen zorgen voor een beperking in de beweeglijkheid van de lippen. Hierdoor kunnen de lippen niet goed omkrullen naar buiten tijdens de borstvoeding of ontstaat er een mobiliteitsbeperking in de kaakgewrichten.
Zoals hierboven genoemd wordt een te korte tongriem vaak gediagnosticeerd wanneer er problemen optreden bij de borstvoeding. Specifieke problemen die kunnen optreden zijn: - Zwakke melkbeweging van de tong waardoor de borst niet goed leeg gedronken kan worden - Kauwbewegingen tijdens het drinken of kaakklemmen - Pijn door zuigen aan de borst - ‘Klakken’ - Onrustig drinken - In slaap vallen aan de borst - Snel weer honger hebben na een borstvoeding - Zeer lang durende borstvoeding - Het niet genoeg aankomen in gewicht (volgens de WHO-curve)
Niet alleen bij je baby, maar ook bij de moeder kunnen je specifieke problemen herkennen: - Pijn tijdens de borstvoeding (kan zowel bij de aanhap als het drinken) - Kloven of bloedende tepels - Lipstift vorm van de tepel na het voeden - Verminderde melkproductie (ook wanneer er frequent genoeg gevoed wordt) - Verstoppingen van melkkanaaltjes - Borstontsteking - Spruw (terugkerende) - Witte tepels na de borstvoeding
De volgende symptomen kunnen optreden onafhankelijk of er sprake is van borstvoeding of flesvoeding: - Darmkrampen - Veel scheetjes laten - Reflux (ook verborgen reflux) - Huilend of krijsend wakker worden - Extreem veel kwijlen - Met open mond slapen
Symptomen die op latere leeftijd voorkomen wanneer er sprake is van een te korte tongriem en/of lipbanden: - Moeite met slikken en kauwen - Vaak boeren - Het niet goed op elkaar zetten van de kaken - Problemen met hygiëne in de mond - Snurken of zelfs slaapapneu - Oorontstekingen (terugkerende) - Spraakproblemen
Naast de symptomen van moeder, baby of volwassene zijn er verschillende klasseringen die in kaart brengen of een tongriem te kort is of niet. Dit zijn onder andere de Bristol Tongue Assessment Tool (BTAT), TABBY Tongue Assessment Tool en de Hazelbaker Score. Wanneer je naar de Osteopaat gaat om te laten beoordelen of de tongriem en/of lipbanden zelf te kort zijn of dat er sprake is van ander weefsel dat ervoor zorgt dat de tong niet goed zijn werk kan verrichten, zal de Osteopaat de bewegelijkheid van de tong beoordelen zoals dit wordt gedaan bij de bovengenoemde klasseringen.
Wat doet de Osteopaat bij een te korte tongriem? Bij alleen al de borstvoeding komen er nogal wat lichaamsdelen in actie: 60 spieren en bindweefsels, 22 craniale botten (schedelbotten) en 34 gewrichten. Dan zou je toch denken dat er eerst verder gekeken moet worden dan alleen de tongriem voordat deze gekliefd gaat worden. Het klieven van de tongriem kan veel impact hebben. Er is uit onderzoek gebleken dat de Osteopaat veel kan betekenen voor vrouwen en baby’s waarbij de borstvoeding niet probleemloos gaat.
Zoals gezegd komt er veel meer bij een (borst)voeding kijken dan alleen de tong(riem). Wanneer er sprake is van een bewegingsbeperking in de nek, met name in de bovenste wervels van de nek, kan de baby niet het kleine strekkinkje maken van de nek (Denk eens aan het Kiss-syndroom). Deze blokkade in de nek kan bijvoorbeeld ontstaan wanneer de baby geboren is met een vacuümpomp, de baby niet zijn eigen spildraai heeft gemaakt tijdens de bevalling of wanneer er langdurig persweeën weg zijn gepuft. Een nekblokkade beperkt de baby in het zoeken van de tepel. Daarnaast kan een blokkade in dit gebied zorgen voor een verstoorde bezenuwing in de rest van het lichaam.
Het tongbeentje (hyoid) zit vaak vast wanneer er sprake is geweest van een omstrengeling van de navelstreng of wanneer de baby langere tijd vast heeft gezeten in het geboortekanaal. Ik laat ouders vaak voelen hoe het is om te slikken en de tong uit te steken wanneer ik het tongbeentje vasthoud.
Maar denk ook eens waar de tongriem en/of lipbanden aan vast zitten: de kaak. Wanneer deze niet vrij is om genoeg te bewegen, kan de tong zijn werk niet goed doen. Een gevolg hiervan is vaak het zuigen aan de tepel (in plaats van melken) of kaakklemmen.
Tijdens de borstvoeding maakt de tong een melkende beweging tegen het gehemelte. Er kan bij een baby sprake zijn van een hoog gehemelte of een laag gehemelte. Bij een hoog gehemelte moet de tong veel beweeglijker zijn dan bij een laag gehemelte. De Osteopaat behandelt ook het gehemelte om de reflexen in de mond te stimuleren tot effectief drinken.
Om goed te kunnen drinken aan de borst moet het middenrif goed kunnen bewegen. Deze zorgt voor een goede ademhaling tijdens het drinken. Een baby kan namelijk drinken en ademhalen tegelijkertijd.
En misschien nog wel een van de belangrijkste is de mondbodem. Hierop zit de tongriem vastgehecht. Deze mondbodem is een structuur die voornamelijk bestaat uit spieren, dus uit contractiele vezels. Wanneer de mondbodem niet ontspannen kan, zie je een vals positieve te korte tongriem.
Hiernaast is op een schematische wijze weergegeven welke weefsels belangrijk zijn in de Osteopathie behandeling bij het vermoeden van een te korte tongriem.
Wat kan de Osteopaat bereiken? Een verbetering van het openen van de mond door de beweeglijkheid van de kaak en kaakgewrichten. Vermindering van spanning in en rondom de mond, kaak en nek waardoor de baby kan drinken met de juiste techniek. Verbeteren van de drinktechniek door het vergroten van de beweeglijkheid van de tong. Vergroten van de beweeglijkheid van de nek zodat de baby in staat is om de tepel op de juiste manier in de mond te plaatsen. Verbeteren van de houding van de baby aan de borst door het losmaken van de spierketens in het lichaam (Denk bijvoorbeeld eens aan een voorkeurshouding). Verbeteren van de mechaniek van de verteringsstelsel. Verminderen van stress door verbetering van het bovenstaande waardoor slaap en vertering verbeteren.
Na de behandeling bij Gorte Osteopathie krijgt u oefeningen mee. De oefeningen die u meekrijgt zijn niet bedoeld om de tongriem zelf te rekken. De tongriem bestaat namelijk uit collageen weefsel 1 (hier bestaan pezen ook uit), waarop een rek brengen geen effect heeft om het weefsel te verlengen. De oefeningen zijn bedoeld om de weefsels rondom de tongriem te rekken, die dus uit spierweefsel en fascia bestaan.
Eigenlijk is het niet juist om te spreken van een te korte tongriem. Er zijn namelijk genoeg baby’s, maar ook volwassenen, die een te korte tongriem hebben en hier prima mee kunnen functioneren. Beter zou zijn om te spreken over een symptomatische (een die klachten veroorzaakt) en asymptomatische tongriem (een die geen klachten veroorzaakt).