Primaire Reflexen, ASS (autisme spectrum stoornis) en osteopathie

Als vaste columniste mag ik elke uitgave van het kraamzorgblad 'Zorgsaam' van SHG een stuk schrijven. Soms is het een themanummer en soms kan ik zelf kiezen waarover ik schrijven wil. Deze keer was het thema: ASS. Op vele verzoek het artikel wat ik geschreven heb, nu ook in blogvorm op gorteosteopathie.com.

Elke baby wordt geborgen met primaire reflexen. Een aantal reflexen zul je ongetwijfeld kennen: Het Moro reflex (schrikreflex), het zuigreflex of het grijpreflex. Als je deze reflexen op de juiste manier gebruikt als je (op)groeit, integreren ze en heb je geen ‘last’ meer van ze. Soms wordt er gesproken over het verdwijnen van reflexen. Zoals je later kunt lezen komt er eigenlijk een ontwikkeling voor terug en is verdwijnen in mijn optiek niet juist. Daarom wordt het woord ‘integreren’ gebruikt.

In de praktijk zien we regelmatig kinderen met het autisme spectrum stoornis (ASS). Bij deze doelgroep wordt vaak niet meteen gedacht aan osteopathie, terwijl juist deze kinderen daar veel baat bij hebben. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat er een groep primaire reflexen is die bij mensen met ASS nog steeds actief zijn.

Een andere hersenstructuur, chaos

Inmiddels is gebleken dat mensen met ASS een andere hersenstructuur hebben. Onze hersenen bestaan uit grijze en witte stof. De grijze stof is voornamelijk verantwoordelijk voor het verwerken van informatie. De witte stof verbindt de grijze stof met elkaar. Bij mensen met ASS is te zien op hersenscans dat er een verschil is in de groei van de witte stof. Sommige hersendelen zijn minder goed met elkaar verbonden en dit leidt tot een minder goede samenwerking tussen de verschillende hersendelen. Daarnaast komt het voor dat andere hersendelen weer teveel verbindingen bevatten.

In de praktijk uit dit verschil in hersenstructuur zich in dat mensen met ASS minder snel de link leggen tussen wat ze waarnemen en wat ze al geleerd hebben. Alle stukjes informatie die onze hersenen binnen krijgen door middel van onze zintuigen zijn er wel, maar het wordt minder goed gevormd tot een geheel. Dit kan ervoor zorgen dat er chaos in onze hersenen ontstaat.

Prikkelverwerking bij ASS

Om alle prikkels goed te kunnen verwerken, moeten er verschillende hersendelen samenwerken. Allereerst komen de prikkels binnen via onze zintuigen. Alle informatie die binnenkomt moet één geheel worden, vervolgens moet er een passende reactie komen op de prikkel.

Het vormen van één geheel kan moeilijk zijn voor mensen met autisme. Als er hierdoor onduidelijkheid ontstaat in de hersenen, is het nog moeilijker om een passende reactie te kiezen.

Voor een ouder met ASS is het nog moeilijker, een baby geeft veelal dezelfde prikkel; huilen. Maar hoe weet een ouder welke reactie passend is? Huilt de baby omdat hij honger heeft of zit er een boertje dwars?

Wat als er een kind is in het gezin die moeite heeft met het verwerken van prikkels? Wanneer er een broertje of zusje geboren wordt, kan het zijn dat het huilen van de baby een prikkel is waar deze hersenen helemaal nog niet aan gewend zijn. De prikkels kunnen dan leiden tot heftige reacties bij kinderen.

‘En wat doet deze mevrouw met haar witte jasje de hele dag in mijn huis?’

Ook als kraamverzorgende ben je een veroorzaker van prikkels, met name als je geen plekje hebt gekregen in de organisatie binnen de hersenen van de grote broer of zus met ASS.

Primaire reflexen bij ASS

Zoals eerder genoemd is er door wetenschappelijk onderzoek gevonden dat er een cluster van primaire reflexen nog actief is bij mensen met ASS. De primaire reflexen zorgen er in eerste instantie voor dat je kan (over)leven als baby en kind. Daarna zorgen ze voor je motorische en sensibele ontwikkeling in je hersenen. Dit kan gezien worden als de fundering voor je latere ontwikkeling. Kinderen (en volwassenen trouwens ook) komen niet of minder goed tot leren wanneer ze nog veel actieve primaire reflexen hebben.

Het cluster van primaire reflexen die gevonden zijn bij kinderen bij ASS zijn:

-            Mondreflexen: m.n. de lippen en zuigreflexen

-            Visuele reflexen

-            Zoekreflexen van borst of fles

-            Grijp reflexen

Maar wat betekend dit in praktische zin? Het komt vaak voor dat mensen met ASS nog een actieve zuigreflex hebben. Dit betekent dat ze graag nog dezelfde stimulatie van de mond willen hebben zoals een baby dit heeft. Dit kan zich uiten in het kauwen op kleding, duimen, nagels bijten, op hun lippen bijten of andere voorwerpen in hun mond stoppen.

Visuele reflexen kunnen ook problemen geven. De ogen zijn namelijk ook een zintuig, waarbij de prikkelverwerking soms moeilijk kan verlopen. Dit kan zich uiten dat kinderen of volwassenen met ASS eerder overprikkeld zijn door dingen die zij zien. Denk hierbij aan het verkeer of beeldscherm gebruik. Daarnaast zijn de visuele reflexen gekoppeld aan ons evenwicht. Dit is een reflexmatige oogbeweging die het beeld op het netvlies stabiliseert als het hoofd beweegt. Dus als ons hoofd ja knikt, blijven onze ogen op hetzelfde punt gericht zonder je hier over hoeft na te denken.

Zoekreflexen zijn normaal gesproken alleen bij baby’s actief. Zodra de wang van de baby gestimuleerd wordt met de borst of fles, draait automatisch hun hoofdje die richting op zodat ze kunnen aanhappen. Bij mensen met ASS is gevonden dat de wangen en de mond extra hypergevoelig zijn voor aanraking.

Grijpreflexen bevinden zich zowel in de handen als voeten. De reflexen geven je letterlijk houvast, denk maar aan de baby die je vinger niet meer loslaat. Vaak zien we bij kinderen met ASS heel gespannen handen, dit komt omdat hun grijpreflex hyperactief is. Met een actieve grijpreflex is het leren schrijven moeilijk, omdat je eigenlijk pas goed kan leren schrijven als je grijpreflexen geïntegreerd zijn.

Primaire reflexen bij baby’s

Primaire reflexen horen bij baby’s, wanneer zij deze niet hebben ligt er vaak een neurologische oorzaak aan ten grondslag. Voorbeelden hiervan kunnen baby’s met het syndroom van Down zijn.

Als kraamverzorgende is het belangrijk om alert te zijn op de aanwezigheid van de primaire reflexen en dan met name of de primaire reflexen juist reageren op hun stimulans. Wanneer een baby bijvoorbeeld niet zoekt naar de fles of borst kan het zijn dat er tijdens de zwangerschap of bevalling een verstoring heeft plaatsgevonden van de primaire reflexen. Schakel in dit geval op tijd hulp in, hoe eerder je erbij bent hoe makkelijker een baby alsnog de reflexen gaat oppakken. Er zijn oefeningen die je, als kraamverzorgende of ouders, zelf kan doen om de reflexen te stimuleren.

Voorbeelden van reflexen die (steeds) vaker verstoord zijn bij baby’s:

-            Zuig, slik en adem reflex bij het drinken

-            Reflexen voor (over)strekken

-            Moro (schrik) reflex

Mijlpalen voor goed geïntegreerde primaire reflexen

Een baby gebruikt zijn motorische ontwikkeling om reflexen te kunnen integreren en andersom. Daarom is het belangrijk dat een baby al zijn motorische mijlpalen behaald. Daar wordt ook altijd naar gevraagd bij het consultatie bureau. ‘Kan uw baby al omrollen?’.

Naar mijn mening zou er ook gevraagd moeten worden naar hoe de baby zijn motorische mijlpalen uitvoert.

Voorbeelden van vragen die ik stel in de praktijk over de motorische mijlpalen:

-            Rolt uw baby om naar links EN rechts?

-            Tijgert uw baby symmetrisch? Gebruikt hij zowel de benen als de armen?

-            Als uw baby op de buik ligt, neemt hij steun op beide armen in een hoek van 90 graden met de ellebogen?

-            Kan uw baby vanuit lig naar zit komen zonder hulpmiddelen en zich op te trekken?

-            Heeft uw baby de motorische mijlpalen in de juiste volgorde uitgevoerd?

Daarnaast zijn er een aantal dingen die bij baby’s duiden op niet geïntegreerde reflexen. Als een baby vroeg genoeg hulp krijgt bij het integreren van deze reflexen, scheelt dit later op school vaak veel frustratie voor kinderen.

Voorbeelden wat je ziet bij baby’s met niet goed geïntegreerde reflexen:

-            Billenschuiven

-            Asymmetrisch tijgeren

-            Voorkeurshouding

-            Niet goed drinken aan de borst of fles

Reflex integratie bij baby’s, kinderen en volwassenen

Reflex integratie is een therapievorm die bij Gorte Osteopathie wordt aangeboden binnen de osteopathie behandeling. Een onderdeel van de osteopathie is het cranio-sacraal systeem behandelen, hier past de reflex integratie perfect in.

Reflex integratie kan zowel bij baby’s, kinderen als bij volwassenen een uitkomst zijn. Onze hersenen kunnen ons leven lang leren en dus nieuwe verbindingen aanmaken. Juist reflex integratie stimuleert de aanmaak van de witte stof in de hersenen.

Tijdens de behandeling worden er een aantal beweging en reflexpatronen getest. Afhankelijk van hoe iemand reageert op deze patronen, wordt er een behandelplan opgesteld welke primaire reflexen nog actief zijn. U krijgt voor uw baby, kind of voor uzelf oefeningen mee die de primaire reflexen integreren. Bij een (gezonde) baby die nog geen 4 weken oud is, zien we bijna altijd al bij 1 of 2 behandelingen dat de primaire reflexen op de juiste manier gaan reageren.

Al zouden we willen, autisme is helaas niet op te lossen met reflex integratie technieken. Uit onderzoek is wel gebleken dat wanneer iemand met ASS minder of geen last meer heeft van zijn primaire reflexen en beter kan functioneren in onze maatschappij. Een voorbeeld hiervan is dat de prikkelgevoeligheid vaak afneemt.

Conclusie en discussie

Een vraag die regelmatig gesteld wordt, is of er door middel van het vroegtijdig opsporen van primaire reflexproblematiek er een eerdere diagnostiek kan plaatsvinden van ASS. Ik durf hier nog geen antwoord op te geven. Zelf denk ik dat het wel belangrijk is dat we als zorgmedewerkers alert zijn op de aanwezigheid van primaire reflexen, voornamelijk als deze al geïntegreerd hadden moeten zijn.

Wil je een afspraak maken voor je baby, kind of voor jezelf? Kijk dan in onze online agenda voor het maken van een afspraak. Weet je niet goed bij welke osteopaat of therapeut je een afspraak moet maken, mail dan naar info@gorteosteopathie.com.